- Rusland omzeilt westerse sancties tegen zijn economie handig door de handelsrelaties met China en India te versterken.
- De olie-export floreert en intussen krijgt de binnenlandse defensie-industrie een impuls door hoge militaire uitgaven van de staat.
- Toch voorzien economische experts grote problemen voor de economie van Rusland.
- Lees ook: Westen kan economie Rusland harder raken met afknijpen Russische export van olie en gas…maar we willen geen energiecrisis.
De Russische invasie van Oekraïne was voor de Verenigde Staten en West-Europese landen aanleiding om stevige economische sancties op te leggen om de oorlogsinspanningen en de economie van Rusland te dwars te zitten.
Na twee jaar oorlog voeren staat Rusland echter sterker dan vrijwel iedereen had voorspeld. Westerse landen hebben zich gericht op het beperken van de olie-export van Rusland, de Russische import van elektronische onderdelen en de bevriezing van een groot deel van de buitenlandse reserves van het land. Ook is beslag gelegd op bezittingen van de Russische elite in het buitenland.
Mede door de ingrijpende sancties belandde de economie van Rusland in 2022 in een recessie. Maar de economie veerde vorig jaar op en groeide met naar schatting 3 procent. Voor dit jaar heeft het Internationaal Monetair Fonds zijn groeiprognose voor de Russische economie verhoogd van 1,1 procent naar 2,6 procent.
De inflatie, die in april 2022 een piek bereikte van bijna 18 procent, is aanzienlijk gedaald tot 7,5 procent in februari. De Russische werkloosheid is de afgelopen maanden gedaald naar een recordlaagte van minder dan 3 procent. Zelfs de geplaagde roebel, die afgelopen najaar ten opzichte van de dollar tot een dieptepunt in 16 maanden daalde, is weer wat opgekrabbeld.
President Vladimir Poetin is net herkozen voor een vijfde termijn, nadat hij 87 procent van de stemmen kreeg in een schijnverkiezing. Hij kan de langstzittende Russische leider te worden sinds tsarina Catharina de Grote in de jaren 1700.
Mogelijk hebben Russen genoeg van de oorlog, maar uit een Gallup-peiling van afgelopen december blijkt wel dat een recordaantal van 56 procent van de ondervraagden geloofde dat de lokale economie aan het verbeteren was.
India en China schieten Rusland te hulp
De huidige situatie staat in schril contrast tot wat veel westerse politieke en economische experts hadden voorspeld. Rusland verlegde de koers voor zijn economie door de banden met niet-westerse landen zoals China en India aan te halen. Daarmee kon het relatief eenvoudig westerse sancties omzeilen.
Er ontstond een schimmig consortium van scheepvaart-, verzekerings- en oliehandelsbedrijven dat Rusland verbindt met India, China, Turkije, de Verenigde Arabische Emiraten en andere meewerkende partners.
Zogenoemde schaduwvloten vervoeren Russische olie onder de vlag van andere landen, waardoor de energie-inkomsten van het land veel beter op peil zijn gebleven dan verwacht. Rusland kon ook profiteren van de hoge energieprijzen, waardoor het mogelijk bleef om militair materieel en andere voorraden importeren.
De Russen wisten bovendien westerse producten zoals telefoons en computerchips te verkrijgen via doorsluisroutes van buurlanden als Georgië en Armenië.
Recent heeft de politieke strijd in de VS tussen Republikeinen en Democraten over het al dan niet voortzetten van de financiering van de oorlog in Oekraïne sancties mogelijk geschaad, omdat het een signaal is dat de Verenigde Staten verdeeld is over zijn positie tegenover Rusland.
"De ontsnappingsroute die China biedt, het vermogen van Rusland om sancties te omzeilen en het tegenhouden van militaire hulp aan Oekraïne door het Amerikaanse Congres hebben de symbolische en inhoudelijke effectiviteit van dergelijke sancties aanzienlijk uitgehold," zegt hoogleraar internationaal handelsbeleid Eswar Prasad van de Cornell University tegen Business Insider.
Problemen op komst voor economie van Rusland?
De militaire uitgaven van Rusland hebben de economische groei gestimuleerd, met name in regio's waar de defensiebedrijven actief zijn. Maar andere industrieën en gebieden profiteerden veel minder.
"Dat was een stimulans, maar andere sectoren zijn vrij zwak", zegt econome Anne Krüger van de John Hopkins School of Advanced International Studies tegen Business Insider. Eerder werkte ze bij zowel het IMF als de Wereldbank.
"Tekorten rond materieel en personeel kunnen na verloop van tijd de kop opsteken, omdat de economie is gericht op de oorlog en consumenten verliezen lijden", stelt Krüger.
Westerse sancties hebben een "flinke impact" gehad op de Russische luchtvaartsector, die niet in staat bleek om geschikte alternatieven te vinden voor westerse toeleveranciers zoals Airbus en Boeing, vertelt econoom Volodymyr Lugovskyy van de Indiana University aan Business Insider.
Hij wijst ook op de Russische autosector, die moeite heeft om toegang te krijgen tot essentiële elektronische onderdelen vanwege uitvoerbeperkingen in het Westen. Daarnaast kampt de Russische landbouw met een ernstig tekort aan arbeidskrachten.
Rusland heeft sowieso te maken met groeiende tekorten aan arbeidskrachten, omdat veel mensen in het leger dienen of het land zijn ontvlucht. Dat heeft de lonen en prijzen opgedreven en ervoor gezorgd dat bedrijven alles doen om werknemers aan zich te binden.
Tekort aan rundvlees en kip in Rusland
Russen hebben ook te kampen met tekorten aan voedingsmiddelen zoals rundvlees en kip, wat weer heeft bijgedragen aan een stijging van 40 procent van de prijs van eieren vorig jaar, toen huishoudens zich in allerlei bochten moesten wringen om voedsel te kopen. Er is ook een tekort aan benzine, waardoor de overheid de export aan banden heeft gelegd om aan de binnenlandse vraag te voldoen.
De Russische regering zit daarnaast met een begrotingsprobleem, omdat de belastinginkomsten zijn gedaald, terwijl de uitgaven zijn gestegen. Bovendien betekent de toegenomen afhankelijkheid van de export van olieproducten dat onderbrekingen daarvan, zoals het geval was bij drone-aanvallen deze maand, "ernstige gevolgen" kunnen hebben, aldus Lugovskyy.
Rusland heeft wel fors geprofiteerd van de toename van de inkoop van ruwe olie door India en China afgelopen jaar. Wat India betreft heeft de VS echter de druk op dat land opgeschroefd, waardoor India op het punt om zijn Russische olieaankopen terug te brengen.
Voor de langere termijn staat het groeipotentieel van de Russische economie onder druk door een uittocht van mensen, westers kapitaal en de toegang tot westerse technologie.
Overheidsuitgaven stimuleren de economie
Het is ook onduidelijk hoe lang president Poetin de uitgaven zo hoog kan houden en wat de extreme focus op investeren in het militair-industrieel complex op de lange termijn zal betekenen voor de economische groei van Rusland
"Aangezien de belangrijkste aanjagers van de groei in 2023 overheidsinvesteringen en overheidsconsumptie waren, valt het nog te bezien of de Russische regering het uitgaventempo van afgelopen jaar kan vasthouden," zegt adjunct-directeur Igor Delanoë, adjunct-directeur van de Frans-Russische denktank Observo tegen Business Insider.
Als Westerse sancties ervoor blijven zorgen dat de toevoer van belangrijke importproducten wordt geblokkeerd, kunnen er in combinatie met andere uitdagingen voor Rusland, ernstige problemen ontstaan. "Het vermogen van Rusland om sancties te omzeilen moet niet overschat worden. De oorlogsinspanningen hebben de economie een boost gegeven, maar dit zal zich niet noodzakelijk vertalen in een productieve en welvarende economie in vredestijd", aldus Prasad.
Toch is belangrijk om te benadrukken dat het Westen de veerkracht van Rusland tot nog toe verkeerd heeft ingeschat. En dat zou opnieuw kunnen gebeuren. Delanoë geeft aan er sprake is van onderbezetting van westerse ambassades en dat er minder westerse experts zijn die naar Moskou reizen om zich een beeld te vormen van de situatie in Rusland. Daardoor wordt het lastiger om een goede inschatting te maken van de staat van de Russische economie.
"Het risico voor westerse beleidsmakers is dat ze een vertekend beeld krijgen van de Russische economische realiteit", aldus Delanoë.